Da gồm các lớp biểu bì, hạ bì và mô dưới da. Biểu bì là một loại biểu mô vảy. Trong lớp biểu bì, các tế bào cơ bản phân chia tích cực, phát triển thành tế bào sừng (keratinocye). Sau đó, tế bào sừng mất đi phần nhân và chết, trở thành sừng (keratin). Xen kẽ giữa các tế bào cơ bản là các tế bào sản xuất sắc tố gọi là tế bào sắc tố (melanocye). Ung thư da là dạng u ác tính từ các tế bào cơ bản, tế bào sừng và tế bào sắc tố.
Các loại ung thư da
Ung thư da được chia thành dạng ung thư tế bào sắc tố và ung thư không tế bào sắc tố (NMSC). Tại Singapore, NMSC phổ biến hơn nhiều so với ung thư tế bào sắc tố. Dạng ung thư tế bào sắc tố phát triển dữ dội hơn NMSC. Ung thư tế bào sắc tố là dạng u ác tính của tế bào biểu bì sản xuất hắc tố. NMSC bao gồm ung thư tế bào vảy (SCC) và ung thư tế bào cơ bản (BCC). Trong dân số bình thường, BCC phổ biến hơn so với SCC. Người nhận ghép nội tạng rắn có tỷ lệ ung thư da cao hơn. SCC phổ biến hơn BCC đối với các bệnh nhân cấy ghép nội tạng rắn.
Rủi ro và nguyên nhân
BCC là loại ung thư da phổ biến nhất và thường gặp nhất ở các khu vực tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Bệnh nhân thường than phiền nhiều nhất về tình trạng chảy máu hoặc các vết thương đóng vảy lành rồi lại tái phát. BCC phát triển chậm và có thể kéo dài trong nhiều năm trước khi được phát hiện. Có nhiều loại BCC. Tại Singapore, khối u dạng BCC có sắc tố tương đối phổ biến và có thể bị nhầm lẫn với nốt ruồi. Mặc dù BCC có thể gây tổn thương tại chỗ, nó hiếm khi lây lan (di căn).
SCC là dạng ung thư da phổ biến thứ hai ở Singapore. Có 3 loại SCC. SCC có thể phát sinh từ actinic keratoses (dày sừng do nắng) trông như những miếng vảy dày dính trên da. SCC dạng này mềm và có thể cử động tự do, nằm trên phần da đầu hói, trán, tai và mu bàn tay. Loại thứ hai của SCC xuất hiện ở các vùng da bị tổn thương do ánh nắng mặt trời. Chúng là những khối u rắn, cử động được, mọc u lên và rõ mép và ít có vảy bề mặt.
Những khối u SCC dạng này ít khi di căn nhưng có thể xâm lấn cục bộ. Loại thứ ba của SCC phát sinh từ vùng da bình thường hoặc môi. Chúng rất xâm lấn và có thể di căn đến các hạch bạch huyết trong khu vực.
Ung thư tế bào sắc tố là dạng ung thư da nguy hiểm nhất vì nó có khả năng di căn sớm. Có nhiều loại ung thư tế bào sắc tố. Dạng nốt ruồi son ở ngọn chi (acral lentigenous melanoma) là loại phổ biến nhất của ung thư tế bào sắc tố tại Singapore. Chúng xuất hiện trên lòng bàn chân, lòng bàn tay hoặc dưới móng ngón tay ngón chân. Ung thư tế bào sắc tố có thể phát sinh từ vùng da bình thường hoặc trên các vết ban sậm màu. Quy tắc ABCDE dành cho ung thư tế bào sắc tố bao gồm Asymmetry (bất đối xứng), Border (mép), Colour (màu) – kết hợp ngẫu nhiên của các màu khác nhau, Diameter (đường kính) – hơn 6 mm và Evolving (độ lớn) của nốt u có sắc tố. Vì vậy, nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu có bất kỳ thay đổi hay phát triển nào trên da.
Chẩn đoán
Xét nghiệm chẩn đoán
Sinh thiết da để chẩn đoán ung thư da. Đây là một thủ thuật đơn giản được thực hiện dưới sự gây tê cục bộ. Một phần hoặc toàn bộ nốt u, nếu nhỏ, được cắt lấy và gửi đến bác sĩ bệnh học. Bác sĩ sẽ kiểm tra các mẫu dưới kính hiển vi và xác định chẩn đoán. Bác sĩ bệnh học cũng sẽ xác định loại mô (loại tế bào của khối u), độ dày của khối u (mức độ xâm lấn) và các đặc điểm khác của ung thư da.
Các kĩ thuật khác như sinh thiết hạch bạch huyết, xét nghiệm máu và kĩ thuật hình ảnh cũng có thể cần cho quá trình xác định tiến độ, điều trị và tiên lượng bệnh.
Lựa chọn điều trị
Điều trị ung thư da
Phương pháp điều trị chính là cắt bỏ với biên độ đủ rộng. Nếu vùng da bị mất quá lớn sau khi cắt bỏ, có thể cần phải ghép da. Vi phẫu Moh là phương pháp phẫu thuật được hướng dẫn bằng kính hiển vi để loại bỏ ung thư da. Các hình thức điều trị khác bao gồm liệu pháp lạnh (làm đông lạnh bằng nitơ lỏng), nạo và phẫu thuật điện, quang trị liệu và xạ trị. FDA đã phê duyệt kem imiquimod để dùng trong quá trình điều trị các trường hợp BCC và SCC trên bề mặt. Di căn của ung thư tế bào sắc tố có thể được điều trị với interferon alpha-2b, interleukin 2 và hóa trị.
Tiên lượng bệnh ung thư da
Tiên lượng phụ thuộc vào loại mô của tế bào ác tính, kích thước khối u, độ sâu của khối u, vị trí của khối u và sự hiện diện của các vùng di căn. Cắt bỏ với biên độ đủ rộng có thể chữa khỏi hầu hết các ca ung thư da giai đoạn đầu. Có những hướng dẫn cụ thể về biên độ cắt bỏ cho từng loại ung thư da khác nhau. Phát hiện sớm ung thư da có thể không được chú trọng nhiều. Tiên lượng cho các trường hợp u sắc tố dày và lan rộng là rất thấp. Tất cả bệnh nhân nên được theo dõi để phát hiện các dấu hiệu tái phát cục bộ, di căn và bệnh ung thư da bổ sung.
Phòng chống
Bức xạ UV từ mặt trời là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất dẫn đến ung thư tế bào sắc tố và NMSC. Tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và sử dụng các phương pháp chống nắng chẳng hạn như mũ, ô dù, quần áo và kem chống nắng cần được bắt đầu từ nhỏ. Tự kiểm tra và tăng nhận thức có thể giúp phát hiện sớm ung thư da.