Đột quỵ xảy ra khi máu cung cấp cho não bị gián đoạn hoặc bị giảm, gây ảnh hưởng cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho não. Tế bào não bắt đầu chết trong vài phút
1. Khái niệm
– Đột quỵ xảy ra khi máu cung cấp cho não bị gián đoạn hoặc bị giảm, gây ảnh hưởng cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho não. Tế bào não bắt đầu chết trong vài phút
– Đột quỵ là cấp cứu y khoa, và điều trị nhanh kịp thời và nhanh chóng là việc hết sức quan trọng. Điều trị sớm nhằm giảm tổn thương não cũng như những biến chứng khác
– Điều trị phù hợp làm phòng ngừa tàn phế do đột quỵ
2. Triệu chứng
– Nói khó và hiểu khó những gì người khác nói. Bạn cũng có thể trãi qua sự nhầm lẫn, lẫn lộn, nói lắp hoặc nói khó hiểu.
– Liệt ½ người hoặc tê mặt, tay hoặc chân. Bạn có thể xuất hiện tê đột ngột, yếu hoặc liệt mặt, tay hoặc chân. Triệu chứng này thường xảy ra 1 bên cơ thể.
+ Cố gắng giơ hai tay khỏi đầu, nếu có 1 cánh tay rơi xuống, có thể bạn có triệu chứng của đột quỵ.
+ Tương tự, 1 bên miệng có thể xệ xuống khi bạn cố gắng cười.
– Có vấn đề nhìn ở một hoặc cả hai mắt. Bạn có thể bị mù đột ngột hoặc tối xầm ở 1 hoặc cả 2 mắt, hoặc nhìn đôi
– Nhức đầu: nhức đầu dữ dội, xuất hiện đột ngột; có thể đi kèm nôn, choáng váng hoặc rối loạn tri giác, có thể cho thấy bạn bị đột quỵ
– Đi đứng bất thường. Bạn có thể đi vấp hoặc trượt chân, mất thăng bằng. Cũng có thể bạn bị choáng váng và mất điều phối cử động
3. Khi nào đến gặp bác sĩ
a. Cần thiết khám và tư vấn ngay
Nếu bạn thấy có bất cứ triệu chứng hoặc dấu hiệu nào nghi ngờ của đột quỵ, ngay cả khi triệu chứng này xuất hiện và biến mất hoàn toàn. Nghĩ đến và thực hiện ngay những bước sau đây:
+ MẶT: cười và hỏi người khác rằng một bên mặc có bị xệ không?
+ CÁNH TAY: Giơ thẳng hai tay lên và hỏi người khác rằng: có cánh tay nào bị lệch không? Và bạn xem có tay nào không thể nào giơ lên không?
+ LỜI NÓI: Nói 1 câu đơn giản và hỏi gười khác rằng: giọng nói hoặc lời nói lắp, nói líu nhíu, hoặc giọng nói bị lạ.
b. Những điều cần làm ngay
+ Nếu bạn ghi nhận có bất cứ triệu chứng nào như trên thì phải gọi cấp cứu và đến cấp cứu BV ngay lập tức.
+ Không chờ đợi những triệu chứng này biến mất, từng phút một đều có giá trị.
+ Thời gian đột quỵ chưa điều trị càng kéo dài thì tổn thương não hoặc tàn phế càng nặng nề hơn
+ Nếu bạn nghi ngờ người nào khác bị đột quỵ, thì hãy theo dõi quan sát cẩn than trong khi chờ đợi cấp cứu BV
4. Dấu hiệu sớm nhận biết đột quỵ
FAST
– F- FACE (khuôn mặt): cười và hỏi người khác rằng một bên mặc có bị xệ không?
– A – ARM (cánh tay): Giơ thẳng hai tay lên và hỏi người khác rằng: có cánh tay nào bị lệch không? Và bạn xem có tay nào không thể nào giơ lên không?
– S-SPEECH (lời nói): Nói 1 câu đơn giản và hỏi gười khác rằng: giọng nói hoặc lời nói lắp, nói líu nhíu, hoặc giọng nói bị lạ.
– T – Time (thời gian): Thời gian đột quỵ được tính tới từng giây từng phút. Nếu phát hiện được bất cứ dấu hiệu nào thì gọi số 115 hoặc số dịch vụ y tế cấp cứu tại địa phương bạn ngay lập tức.
5. Nguyên nhân
Có 3 nguyên nhân chính
– Động mạch não bị nghẽn tắc ➙ đột quỵ thiếu máu (ischemic stroke)
– Mạch máu não rỉ máu (leaking) hoặc tràn máu (blursting) ➙ đột quỵ xuất huyết (hemorrhagic stroke)
– Sự gián đoạn dòng máu não thoáng qua, không gây triệu chứng kéo dài ➙ cơn thoáng thiếu máu não (TIA: transient ischemic attack)
PGS TS BS Huỳnh Kim Phượng
Giám đốc Y khoa SIHG